Erişkin DEHB tanısı çocukluk çağı DEHB tanısına göre daha yeni bir tanıdır. Bu neden ile halk arasında erişkinde bilinirliği ve farkındalığı yüksek olan bir tanı değildir. Kimi zaman klinisyenler tarafından da zor tanınabilmektedir. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastanesinde yapılan bir çalışmada, bir yıl içinde hastaneye gelen hastaların kayıtları incelendiğinde erişkin hastaların %0.02’sinin DEHB tanısı aldığı görülmüştür (Aksoy vd., 2015). Çocukluk döneminde DEHB’nin dikkat eksikliği baskın formu var ise, bu farkedilmeyip erişkin döneme kadar tanı ve tedavi almadan kişi gelebilir. Yıllarca bu belirti ve sorunlar ile yaşadığı için kişi bu durumu kişiliğinin parçası sanmaya başlayabilir. Kişinin “Başarısızım, tembelim, yapamam.” demesi olağan hale gelir. Hekime başvuru başka tanılar ya da ilişki sorunları ile olabilir. Buz dağının üzerinde görünen depresyon, anksiyete bozuklukları gibi başka tanılar tedavi edilip buz dağının altında kalan asıl depresyon, anksiyetenin tetikleyicisi olabilen DEHB belirtileri atlanabilmektedir. Bazen çocukluk döneminde dikkat eksikliği, hiperaktivite belirtileri karma tip olarak bir arada da olsa çocukluktaki olağan yaramazlıklar olarak görülüp tanı konmayabilir. Zamanla kişi erişkin oldukça dikkat eksikliği belirtilerinin ön plana geçmesi ya da hiperaktivite belirtilerinin şekil değiştirmesi ile birlikte tanınması daha da zorlaşır. Özellikle de kişinin zekâ düzeyi iyi, sorumluluk bilinci yüksek, baş etme becerileri kuvvetli ise zamanla akademik ve iş yaşamında zorlansa da baş edebilmeye çalışmaktadır. Baş etmeye çalıştıkça durumun fark edilebilirliği daha da zorlaşır. Gizli kalmış DEHB’den dolayı havuzda bir kaçak vardır aslında. Yaş ilerledikçe akademik ve çalışma hayatının getirdikleri ile kişinin dikkatini toplaması, organize olması, hatırlamasını gerektiren dikkat, algı, konsantrasyon, bellek gibi bilişsel gereklilikler artar. Bu gereklikler artarken birey çocukluktan beri getirdiği dikkat sorunlarını belki sorumluluk duygusu, yaşıtlarından daha çok çalışma, zekâ vb. gibi faktörler ile tolere ede ede erişkinliğe gelmiştir ve çocukluk döneminde DEHB olduğu fark edilmemiştir. Erişkinliğin getirdiği akademik zorluklar, iş hayatının zorlukları, ev hayatını organize etme gibi dikkati, planlamayı, ertelemeden başlamayı, istikrarlı devam ettirme, işleri sıraya koyabilme yetileri daha çok kullanmak gerekeceğinden çocuklukta tolere edilmiş DEHB artık tolere edilmekte zorluk yaşatmaya başlar hâle gelir. 

!!Okuduğunuz belirtiler size tanıdık gelebilir ya da gelmeyebilir. Buradaki ifadelere bakarak lütfen bireylere tanı koymaya çalışmayınız. Bireylerin DEHB tanısına sahip olup olmadığını öğrenmek için bir psikiyatri hekimine başvurulması gerekir. DEHB tanısı asıl olarak psikiyatrik görüşme ve muayeneyle birlikte konulmaktadır.

Kaynak

Aksoy, U. M., Baysal, Ö. D., Aksoy, Ş. G. vd. (2015). Attitudes of psychiatrists towards the diagnosis and treatment of attention deficit and hyperactivity disorder in adults: A survey from Turkey. Nobel Medicus, 11(3), 28-32.

Özten Özsoy, E. ve Karaca, B. K. (2023). Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanı, tedavi ve yaşama yansımaları. Ankara: Nobel Yayınları.